Теңіз ауруы (медициналық атауы кинетоз) сияқты саяхатшылардың жауы. Кемедегі монотонды тербелістердің салдарынан адамдар ауыра бастайды және басқа да көптеген жағымсыз сезімдер пайда болады. Зерттеуге сәйкес, теңіз ауруы кемелерде жұмыс істейтін адамдардың 80% -ында кездеседі. Дегенмен, оны теңізде ғана емес, құрлықта да кездестіруге болады. Зерттеу көрсеткендей, көлік жүргізетін адамдардың 50% қозғалыс ауруынан зардап шегеді. Оның үстіне, жақында монитордағы қозғалысқа ұзақ қараудан бас тартатын адамды «кибер ауру» деп атады.
Ғалымдар бүгінге дейін бұл сұрақтардың жауабын толық біле алмайды, бірақ кейбір болжамдар бар.
Адамдардың шамамен 50% көлікпен жүру кезінде қозғалыс ауруымен ауырады.
Теңіз ауруы сенсорлық конфликтке байланысты пайда болады
Теңіз ауруының сыры көп. Мысалы, неге кейбір адамдар күні бойы көліктің артқы орындығында кітап оқи алады, ал басқалары бар болғаны 15 минуттан кейін өзін нашар сезінеді? Бір теорияға сәйкес, теңіз ауруы сенсорлық конфликттен туындайды, яғни адамдардың көргені мен дене сезінетін сезімдер арасындағы сәйкессіздік.
Яғни, егер көз тоқатамай өтіп жатқан қозғалысты ұстап, дене қозғалмаса сенсорлық конфликт пайда болады.
Неліктен кейбір адамдар көлікте ауырмайды?
Ғалымдар адамдардың қозғалыс ауруы көліктерде отыру себебінен пайда болады деп санайды. Яғни, олар жаңа жағдайларға бейімделмейді, нәтижесінде олар өз денесінің қозғалысын басқара алмайды. Мұндайда ағза өзін нашар сезінеді.
«Постуральды тұрақтылық теориясын» жақтаушылардың бірі Том Стофрегеннің айтуынша, көлікте сіз кемедегі теңізші сияқты басқаша қозғалуды үйренуіңіз керек. Ең бастысы – денеңізді бақылауда ұстау. Сондықтан кейбір адамдар басқаларға қарағанда жағдайға тезірек бейімделеді.
2015 жылы жарияланған зерттеу көрсеткендей, генетика бұл жерде рөл атқарады. ДНҚ зерттеу компаниясы 23andme адамды қозғалыс ауруына бейім ете алатын 413 генетикалық маркерді анықтады.
Саяхат кезінде ауырмау үшін терезеден қарауға тырысыңыз.
Қозғалыс ауруын қалай болдырмауға болады?
Теңіз ауруы – өте жағымсыз құбылыс. Жүрек айнудан басқа, бас айналу, ауыздың құрғауы, ас қорытудың бұзылуы, әлсіздік, қатты бас ауруы сияқты белгілерді тудырады.
Сарапшылар саяхат кезінде көбірек су ішіп, таза ауамен демалуға кеңес береді. Мысалы, егер сіз көлікте болсаңыз, терезені ашу керек. Кемеде палубаға шығып, көкжиекке қараған дұрыс, сонда барлық қозғалыстар денеге ғана емес, көзге де сезіледі.
Көлікте алдыңғы орындыққа отырыңыз. Бұл жағдайда сіз жолды жақсы көресіз. Не болып жатқанына мұқият назар аудару көз бен ішкі құлақтың тезірек синхрондалуына көмектеседі. Сондықтан саяхат кезінде кітап оқудан және смартфон пайдаланудан бас тартқан дұрыс.
Саяхат кезінде алкогольден аулақ болыңыз
Сондай-ақ сапар алдында қабылдаған тағамдар мен сусындарға назар аударған жөн. Мысалы, алкоголь немесе кофеин ішу жағдайды нашарлатуы мүмкін. Оның орнына белгілі бір жаттығуларды орындаған дұрыс. Бірнеше жыл бұрын жарияланған зерттеу визуокеңістік жаттығуларының (басқатырғыштарда жасырын нысандарды іздеу, қағазды бүктеу) тиімді болуы мүмкін екенін көрсетті. Осындай жаттығулардан кейін көптеген адам автокөлікте саяхаттау кезінде қозғалыс ауруына шағымданбаған.
Саяхат кезінде қатты ауыратындар қозғалыс ауруы үшін арнайы препараттарды пайдалана алады. Олар асқазан мен ішек бұлшықеттеріне тыныштандыратын әсер ететін орталық жүйке жүйесін блоктайтын антихолинергиялық заттар. Яғни, олар құсудың алдын алады. Виртуалды шындықты ұнататындар үшін қозғалыс ауруының алдын алатын арнайы білезіктер бар. Рас, олардың тиімділігі әлі ғылыми дәлелденген жоқ.
Ақпарат дереккөзі: massaget.kz
