Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметі бойынша, республиканың қантқа деген жылдық қажеттілігі орташа есеппен – 550 мың тонна. Ведомствоның мәліметінше, отандық шикізатты өңдеу және құрақ шикізатын өңдеу арқылы ішкі нарықты қамтамасыз ету 43% болса, оның ішінде қызылша қанты 7%, құрақ қант шикізаты 36% болып отыр.
2021 жылы республикада ішкі қантты тұтыну көлемі 532,5 мың тонна қант болды. Мысалы, қант зауыттары 226,7 мың тонна қант, оның ішінде 35,7 мың тонна қант қызылшасы және 191 мың тонна құрақ қант өндірді. Тұтынудың жалпы көлеміндегі қант импорты 308,5 мың тонна немесе 57% құрайды. Ресей Федерациясынан импорттың жалпы импорттағы үлесі 88,3%, Беларусь — 11,5%, басқа елдерден — 0,15% құрады.ҚР Ауыл шаруашылығы вице-министрі Жеңіс Өсербай
Бұл ретте облыс әкімдіктері 2022 жылғы 16 шілдедегі жағдай бойынша бөлшек сауда желілеріндегі, өңдеуші кәсіпорындардағы, қоймалардағы, тұрақтандыру қорларындағы, сонымен қатар өңірлермен форвардтық келісімшарттар бойынша жасалған қант қоры 26,9 мың тонна болатынын хабарлады. Оның ішінде:
Ақмола облысында – 514,4 тонна,
Алматы облысында – 2093,7 тонна,
Атырау облысында – 411 тонна,
Абай облысында – 346 тонна,
Шығыс Қазақстан облысында – 1001,5 тонна,
Жамбыл облысында – 390,5 тонна,
Жетісу облысында – 2351 тонна.
Батыс Қазақстан облысы – 402 тонна,
Қарағанды облысы – 900,6 тонна,
Қызылорда облысы – 528,7 тонна,
Қостанай облысы – 1167,7 тонна,
Маңғыстау облысы – 365,7 тонна,
Павлодар облысы – 1537,7 тонна,
Солтүстік Қазақстан облысы – 912,3 тонна,
Түркістан облысы – 912,3 тонна.
Ұлытау облысы – 150 тонна,
Алматы – 8869 тонна,
Нұр-Сұлтан – 2695 тонна,
Шымкент – 1310 тонна.
Дегенмен бұл күн сайын сатылатын және толықтырылатын белгілі бір уақыттағы қант қоры екені атап өтіледі. Сонымен қатар отандық зауыттардың қант өндірісі тоқтамай, қорлар үнемі толықтырылып отырады.
Бұл ретте вице-министр қант тапшылығын шешу үшін Ауыл шаруашылығы министрлігі қабылдаған шаралар туралы хабардар етті.
Ішкі нарықтың қантқа деген сұранысын тұрақты қамтамасыз ету үшін министрлік үшінші елдерден 350 мың тонна көлемінде қант пен өңдеуге арналған шикізатты бажсыз әкелу шарасын қабылдап жатыр. Оның 250 мың тоннасы қазір шетелдік сауда қатысушылары арасында таратылып жатыр. Қазір 100 000 тонна көлеміндегі қалған квота көлемін бөлу жұмысы жүріп жатыр. Сонымен қатар Министрлік облыс әкімдіктерімен және қант өндірушілермен бірлесіп қант зауыттарында өңдеуге арналған шикізаттың болуын, қант қорын және тұрғындардың және құрамында қант бар өндірушілердің сұранысына қарай қауіпсіздігін күнделікті бақылауда ұстайды.Жеңіс Өсербай
Ол өңірлерге қант жеткізуді жедел ұйымдастыру үшін департамент мүдделі тұлғалармен бірлесе отырып, Қазақстан аумағы арқылы жүктерді (ақ қант, шикі қант) теміржол көлігімен кедергісіз өткізу мәселесін пысықтап жатқанын айтты.
Сонымен қатар қант өнеркәсібін дамыту мақсатында Ауыл шаруашылығы министрлігі облыс әкімдіктерімен және қант өнеркәсібіне қатысушылармен бірлесіп, ішкі қант нарығындағы жағдайды тұрақтандыру жөніндегі бес жылдық кезеңге арналған іс-шаралар жоспарын әзірледі. Онда қант зауыттарын салу және жаңғырту және ішкі нарықты қантпен толық қамтамасыз ету шаралар қамтылған.
Бұл арада Қазақстанда қанттың шарықтауының басты себебі, аграрлық басқарманың айтуынша, тұрақтандыру қорының өнімді өткізу бағасының төмендігі.
Халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдау үшін тұрақтандыру қорлары «Астықжан», «Вкус Март», «Анвар», «Магнум» сауда желілерінде және «Шапағат» базарында (Нұр-Сұлтан қаласы – шамамен) қантты келісіне 480 теңгеден арзан сатып жатыр. Демек қантты асығыс сатып алудың себебі – тұрақтандыру қорларының қантты сату бағасының төмендігі. Сөрелерде тауар тапшылығын болдырмау және делдалдардың алыпсатарлық әрекеттеріне жол бермеу үшін өңірлердің сауда желілері халыққа қолдағы белгілі мөлшерде өнімді өткізуге шектеу қойды. Сонымен қатар қант басқа сауда нүктелерінде, базарлар мен тұрмыстық дүкендерде нарықтық бағамен айқай-шусыз еркін қолжетімді.Жеңіс Өсербай
Еске салайық, наурыз айында Ресей Федерациясы 2022 жылдың 31 тамызына дейін ЕАЭО елдеріне қант экспортына тыйым салған еді. Одан кейін Қазақстанның тиісті ведомствосы көршілердің шешімі елдің ішінде өнімнің қолжетімділігіне әсер етпейді деп сендірді. Шенеуніктер қант қоры жеткілікті және бірнеше айға жетеді деп сендірді.
Жазда тосап қайнату басталғанда қолжетімді бағадағы қант ірі супермаркеттердің сөрелерінен жоғалып кетті. Ал қарапайым дүкендерде оның бағасы келісіне 900 теңгеге дейін көтерілді. Кейбір ірі сауда нүктелері қантты шағын орталарда, кезең-кезеңмен сата бастады, сондықтан барлық жерде сатып алушылар арасында қақтығыстар болды.
Жағдайдың қарқын алғаны сонша, оған ел президенті араласты. 2022 жылғы 14 шілдедегі үкіметтің кеңейтілген отырысында Қасым-Жомарт Тоқаев дүкендердегі қантқа қатысты төбелесті «ұят» деп атады.
Мемлекет басшысы екі министрге – Ауыл шаруашылығы Ербол Қарашөкеев пен сауда Бақыт Сұлтановқа сөгіс жариялап, үкіметке импортқа тәуелділікті азайтып, өнімді өзін-өзі қамтамасыз етуге көшу мақсатында жедел түрде қант өнеркәсібін дамытудың жеке салалық жобасын әзірлеуді тапсырды.
15 шілдеде өткен үкімет отырысында ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы қант тапшылығы мәселесін шешу шараларын ұсынды.
