Құйрық майды түрлі ауруға ем ретінде пайдалану – қазақтың кең тараған дәстүрлі емі. Кішкене нәрестені қырқынан шығарғанша, суға түсірген кезде денесін құйрық маймен сылайды. Ал, қыз ұзатып, келін түсіргенде құдалар бір-біріне құйрық- бауыр асатып жатады. Адам дүниеден өткенде жағатын қырық шырағын да құйрық майға шылап жасаған. Дегенмен, ғасырлар бойы дәрі ретінде де, дәрумен ретінде де қолданылып келе жатқан осы құйрық майды қолдану қазір азайған. Көптеген мамандар мен дәрігерлер, диетологтар құйрық майдың құнары жоғары екенін, асқорыту жүйесіне ауыр болатынын, сәбиге қолдануға мүлде болмайтынын жиі айтады. Кейбіреулер мал майының қандағы холестерин мөлшерін жоғарылатып, жүрек-қантамыр ауруларына ұшырататынын алға тартып жүр. Қазірге дейін қойдың құйрық майын және емдік рөлін зерттеп жүрген ғалымдар жоқтың қасы. Көшпелі өмір сүрген, дәріні де, дәруменді де табиғи жолмен алған көшпелі қазақ көп нәрсені біліп, дұрыс қолданған.
Құрамында қандай дәрумен бар?
Қойдың құйрық майында май қышқылдары өте көп. Атап айтқанда, лавр қышқылы 0,20%, миристік қышқыл 3,92%- 3,67%, палмит қышқылы(31,49% -24,77%, палмитол қышқылы 3 , 1 4 % – 3 , 0 1 % , м а р г а р и н қышқылы 4,32%, стеарин қышқылы 30,02%-16,51%, олеин қышқылы 44,43%-28,37% болады екен. Ол туралы арнайы жазылған 2003-2005 жылдары баспадан шыққан ғалымдар Унсал энд Актас, Унсал энд Йанлик еңбектерінде айқын көрсетілген. Көріп отырғаныңыздай, ең көп үлесті, әдетте, олеин қышқылы, стеарин қышқылы, палмит қышқылы алады. Шоколадтың да негізгі құрамы – осы үш май қышқылы. Ал, ол пайдалы тағам ретінде қарастырылған. Олеин қышқылы жүрек-қантамыр ауруларының алдын алады. Жоғары температураға төзімді, тағамды қосып пісіру кезінде тұрақты, адам денсаулығына зиянды май қышқылдарына ыдырамайды. Қазірге дейін денсаулыққа кері әсері анықталмаған. Ол зәйтүн майында көп болады. Зәйтүн майы – калориясы өте жоғары, бір қасығы 100-ге жуық калория беретін тағам. Стеарин қышқылы – ең көп таралған май қышқылдарының бірі. Ол көптеген жануарлар мен өсімдік майларында глицерол эфирі. Стеарин қышқылы өсімдік майына қарағанда жануарлардың майларында 30%- ға дейін көп, әдетте <5%. Басқа қаныққан май қышқылдарынан айырмашылығы – стеарин қышқылы ерлер мен әйелдердегі липопротеин холестериннің концентрациясына әсер етпейтіні. Көптеген зерттеулер оның ерлердегі тромбогендік және атерогендік қауіптің алдын алатынын көрсеткен. Стеарин қышқылы адам ағзасына биологиялық тұрғыдан улы емес. Палмит қышқылы – бұл ағзаға зиянды және холестеринді жоғарылататын жалғыз қаныққан май қышқылы. Дегенмен, қойдың құйрық майында басқа зиянсыз қаныққан май қышқылдардың жалпы мөлшерінен аз екендігін ескерсек, ол адам денесіндегі холестеринді жоғарылата алмайды. Көбінесе, сабын, май шам, косметика және басқа да өндірісте қолданылады.
Құйрық маймен денені сылауға бола ма?
Құйрық майдың құрамындағы стеарин қышқылы теріні жұмсартып, ауа өткізгіштігін тездетсе, палмит қышқылы теріні қайта қалпына келтіріп, тез түлеуіне әсер етеді. Ал, денеге сіңген олеин қышқылы жоғары қуат береді. Құйрық май – баланың жұмсақ балғын терісін жұмсартып, қан айналымын реттейді. Нәресте қол-аяғын керіп созғанда, сәбидің буындары жазылып, денесі сымбатты болып өседі. Бұл майдың біз білетін және білмейтін емдік қасиеттері көп. Атап айтсақ, құйрық маймен бөбектің денесін сылағанда, бұл олардың дені сау, қуатты болып өсуіне ықпал еткен. «Бала сылаумен, қар қылаумен өседі» деген халық нақылының астары да осында жатыр. Қойдың құйрық майындағы басқа пайдалы қасиеттері олардың жеген шөбі мен ішкен суына және нәсіліне байланысты. Пайдалысы жағынан отты жерде жайылған қазақтың қылшық жүнді қойы, Еділбай, Шу қой тұқымдары алда тұрады.
Халық емінде қалай қолданған?
Сынаптың жарты бидайға тең келетін тамшысын екі үлкен қасық құйрық майда араластырып, әбден ерітеді. Мұны қазақтар «өлтіру» дейді. Бұл дәріні теміреткі, ешкі қотыр, күйдіргі, күбірткі және тағы басқа қотырлардың түрін емдеу үшін пайдаланған.
Сондай- ақ, құйрық майды емген балаға тұмау тимейді. Сондықтан, бұрындары нәрестенің аузына дәкеге орап, құйрық май салып, сорғызып қойған. Баланың тамағы ауырғанда дәрі ішіп, жөтелі басылмаған кезде құйрық майды ерітіп берген жөн. Бұл майды ерітудің екі жолы бар. Біріншіден, құйрық майды табада шыжғырып, еріткеннен кейін оны бірден пайдалануға болады. Екінші жолы да бар. Еріткеннен соң, оның үстіне су құйып, біраз қайнату керек. Сонда ол «піскен» құйрық май болады. Салқындатқан кезде май судың бетінде қалқып, қатады, соны жинап бір ыдысқа бөлек ерітеді. Оған сарымсақ қосып, біраз суыған соң, 4-5 шай қасығын балаға беру керек. Келесі күні балаңыздың тамағының ауырғаны басылып, сырылдағаны кетеді. Құйрық майдың басты қасиеті – жұқпалы өкпе ауруын емдеуінде. Ашытылған қымыздың ішіне құйрық майды, сәл ғана күшәла салып, араластырады. Кейін май қымызға сіңеді де, сап-сары, қою болады. Оны туберкулез, тыныс жолы ауруларын емдеу үшін ішкен. Бұл емдерді қолдану кезінде мөлшерін дұрыс жасаған маңызды.
Ал сіз құйрық майды қолданасыз ба?
