Қара ағаш түбіндегі оқиға (Жалғасы)

7. КҮТПЕГЕН БЕТБҰРЫС

Жол бойы Орынбекті әлгі бір «Бобыраған ақша» жайы мазалаумен болды. «Апырмай, «бобыраған ақша» дейді, ә?  Ел болса төрт-бес айлап ақша көрмеген, ал мал бағып жүрген бақташының қалтасында бобырап мол ақша жүргені қалай? Отбасының жайы – анау, ақша көрмеге­нін айтып әйелі отыр, оның үстіне ол мол қаржыны неге үйінде сақтамаған, мар­құмның әйелі неге ол ақшаны білмейді? Қайдан шыққан соншама көп ақша? Айтпа­қшы, тұра тұр, осы ақша дегенді тағы бір жерде естіген сияқты емес пе еді?».
– Нұрлан…  Сәл  кідірейікші.
Машина жол шетіне тоқтағасын ол ойын  ортаға  салды.
– Нұрлан, ана үйде де айтып едім ғой, маған мана айтылған ақша жайы, бобыраған ақшаны айтамын, маза бермей келеді. Шындығында да марқұмның қалтасында бобыраған ақша болған ғой сонда.
– Иә, солай. Анау солай деп жазып отыр ғой.
– Ал, осы оқиғаның түпкі себебі – ақша мәселесі болып жүрмесін. Мен ақша дегенді тағы бір жерде естідім ғой осы. Иә… иә… сенің әңгімеңнен… Сағадат карта ойынына ылғи су жаңа ақшалар­ салыпты деп айтты деген жоқсың ба?
– Иә, Алмат Сыздықовтың түсінігінде дәл солай жазылған. Қазыбек оны хаттамаға да түсіріп алған, өзі қол қойып берген.­
– Олай болса, мұның барлығы тегін емес. Біз онда ең алдымен Қазыбекпен ақылдасайық, негізі оның біраз жайтты білетіні байқалады.
Қою тұман мен көк жүзін торлаған қалың бұлттан мезгілдің қай уақ болғанын, не түс, не кеш екенін де аңғару қиын. Бұлар Жаңақорғанға кірген кезде әуелі қар жауып, соңынан жауын бір құйып өткен еді, кәдімгідей қақ тұрып қалыпты, машина көшедегі лай су мен балшықты кеше Сағадатты құпия ұстап отырған үйдің алдына келгенде, күртесі суға малшынған біреу қақпа алдына шықты­. Бұл Қазыбек еді. Ол бұларды үйге емес, қарсы беттегі сарайға қарай бастады. Бірінен екіншісіне өтетін екі бөлмелі сарай кәдімгі тұрғын үйге бергісіз, төсек-орны түгел, ұқыпты жандар қарауында екенін аңғартқандай. Екі есікті де қымтай  жауып  барып  Ертаев  сөз  бастады.
– Ана пәшес үйдің төргі бөлмесінде әңгіме соғып отыр, ішіп-жемі мол. Қасында Асқар бар, одан қам жемеңдер. Ореке, мына времянка – біздің штабымыз.
Ол  қарқылдап бір күліп алды да, әңгі­месін  жалғады.
—  Мына паразиттер сенен күдік ала баста­ды-ау, сірә. Арттарына бұрыш қыстырғандай шапқылап кетті. Мен сендер қонып қала ма деп қорқып отыр едім, жаңбырмен араласып көзге түспей келіп қалғандарың жақсы болды. Өзгентке телефо­н соғу керек шығар, ол жақты ескерт­іп қоймасақ, бұл паразиттер тағы бірдеңе  шығарып  жүрер. Осы  мені  алаңдатып  отыр.
– Мұның дұрыс ақыл болды Қазеке. Мен ағайдікіне телефондайын, көліктің реті келіп, ары өтіп кеткенімді, Көктөбе ауылында, қайынжұртта екенімді ай­тайын, «Қайтарда соғамын» дейін. Әйт­песе бұларға Өзгентке хабарласу түкке тұрмайды ғой. Участковойға тапсырса бітті  ғой.
– Ал… Көктебеге телефондаса қайтесің?
– Біріншіден, ол жақпен байланыс өте нашар, ең шалғай, Түркістанмен шекаралас ауыл ғой. Екіншіден, ол ауылға арнайы­ бөлінген участковой жоқ, екі-үш ауылға бір-ақ штат. Үшін­шіден, әкімің де, участковойың да біздің қайын­жұрттың есігін ашуға қор­қады, арызға ілініп кетеміз бе деп аулақ жүреді. Біздің шал мен қайнағаларды білесіңдер  ғой…
– Онда, дұрыс… Айтпақшы, ол жақтың участковойы осында жүр, түсте көрдім, мал ұрлығы бойынша сотқа келіпті. Значит, сәті келіп тұр екен. Осы үйде телефон бар, қазір кірісейік.
– Иә, әуелі осыны біті­рейік, сосын­ әңгімелесу керек боп тұр, Қазеке.
– Әрине.
Мұның Өзгентке телефон соғуы мұң екен, ағасы ұрыса жөнелді:
– Шырағым-ау, қайда жүрсің? Сені келеді деп күткелі талай заман өтті ғой. Түгіскенге бара жатқан көлікке мінге­нің­ді есіттік, содан жоқсың, обедті ішпей әрі күтеміз кеп, бері күтеміз кеп…
– Ассалаумағалайкүм! Үй іші аман ба? Өткенде Көктөбеге бара алмай қалдым ғой,  не дегенмен қаза ғой, шалдың немере­ інісі, ұят боп жүр еді, бір машина­ның  реті  келіп,  мен  құдаңызға қарай өтіп кеттім. Екі есеп – бір есеп, көңіл айтайы­н, мұсылмандық, күйеу балалық міндетімді өтейін, екіншіден, оларға да бармағалы жарты жылдай болыпты, сәлем берейін деп ойладым. Мүмкіндік болып  жатса  Майдамтал  ар жағында тиіп тұр ғой, шалды ертіп, құран бағыштап қайтам ба, көремін. Ертең кешке қарай, кері қайтарда үйге соғамын ғой.
– Ой, бізді қойшы, ана көк көз тапал ушасковой екі рет келіп кетті сені іздеп. Дәулетовті айтам, онсыз да жүргенде екі қолы санын соғып жүретін сорлы еді, енді тіпті тыпырлап қалыпты, мұрны делдигенде бар ғой, тіпті баланың жұдырығы сыйып  кеткендей  боп, аққан терін сүртіп үлгіре  алмай жүр. Жайшылық па?
– Аманшылық. Командировкаға келгенмін Жаңақорғанға. Ол тағы келіп жатса­  айтарсың  менің  хабарымды, күтіп әуре  болмасын.
Бұл телефон тұтқасын орнына қой­ғаны  сол  еді, Ертаев ашуға булыға сөйлей жөнелді.
– Көрдің бе… Бұл паразиттер ме… Бұл паразиттер бар ғой пәшестен де жаман ғой. Бұлардың кислородтарын жауып таста­у керек ғой тас қылып, сонда көрер ем қыңсылағандарын… Сені іздеуді бастағаны… Алла-ай, құдайымыз бар екен, мезгілінде Өзгентке телефондап дұрыс болды ғой. Енді жүрсін сол қиларын атып… Ана көк көз қазір Таймановқа звандап өліп жатқан шығар, сорлы онсыз да өсекке жақын қасқа еді, мына бас­тықтың нағыз құлағы болып алды қазір.
– Бұл жолы да шаруа оңынан болған сияқты Қазеке. Енді маған мынаны айтшы:­ Осы іске қатысты құжаттардың барлығы өзіңде сақтаулы ғой.
– Иә.
-Ал, марқұмның қалтасынан бобыраған ақшаны Тұрғанбай алды деп Сағадат айтты деген Кенжебаевтың түсінігі, Алмат­ Сыздықовтың Сағадаттың карта ойынына, күліске ылғи су жаңа ақшалар салып отырғаны туралы түсініктері де сенде ғой.
—  Әрине, барлығы сақтаулы, тіпті, протоколдарына дейін менде тігулі. Бұл құ­жаттарды бұрынғы тергеушілер іске қатысы жоқ деп алып тастады ғой… Тіпті, түсін­діре алмадық қой… Күйеді екенсің тіпті…
– Ал сол оқиға болған шамада аса ірі мөлшердегі ұрлық немесе ақшаға қатысты адамдарға байланысты оқиға болған жоқ па?
– Оны неге сұрадың?
Орынбек өз күдігін айтты. Қазыбек сәл ойланып отырды да:
– Өзім де осы тұсқа бір соғар деп отырғанмын. Ақша жайы мені де көп ойландырған, бірақ, сол тұста ауданда да, облыс­та да аса ірі мөлшердегі түгіл, тіпті ақша ұрлығы атаулы тіркелмеген. Ойбай-ау, қайдан тіркеледі, халықта көк тиын ақша болмаса?! Мен де күдіктеніп, девятканың жігіттерімен біріге астыртын іздесті­ргенбіз, сол оқиғадан бір жарым ай бұрын банктен тек «Өскен» колхозына ғана төрт айдың айлығы босатылыпты. Жеті миллион сом ақша… Ауданда басқа бірде-бір колхоз, не мекеме ақша алмаған. Бірақ, колхоздың құжаттарын тексердік, барлық ақша таратылған, ведо­мостағы қойылған қолдар дұрыс. Маған подозрительно болғаны – ақша таратылған күні кассир мен колхоздың «Уаз» көлігін жүргізуші жігіттің мас болып, машина­мен дарияға батып кеткендері. Мұны  сен  де  естіген  шығарсың?
– Иә. Шофер банктен ақша алуға жіберілген көліктің жүргізушісі екен, екеуі де удай мас деп есіттік.
– Иә… Денесін шығарып, экспертиза­ға бердік қой, бірде-бір зорлық белгісі жоқ, тіпті денелеріне сызат та түспеген, тек арақтан уланған, денедегі арақтың көптігі сондай біз судан алып шыққанда да арақ сасып жатты. Адамның мұндай мөлшерде арақ ішкенін бірінші көруім және бір емес, екеуі де сондай деңгейде. Техникалық сараптама да көліктің ештеңес­і сынбағанын, техникалық күйі жақсы екенін көрсетті. Бұған не дерсің, күдіктенесің де қоясың. Бастықтар «істі жап» деп ойбайын салып жатса қайтесің. Барлығы мастықтың салдарынан деп қорытынды жасады. Сонымен ол жағдай сол жабулы күйінде қалды.
– Апыр-ай, ә?!
— – Мен де күдіктеніп, сондағы құжаттардың барлығының көшірмесін түсіріп алғанмын. Ксерокопия деген жақсы болды­  ғой, бір минутта зыр еткізесің.
– Мұныңыз тіпті керемет болып кетті ғой. Солармен танысып шықсам жақсы болар еді. Мен Сағадат жасап отырған қылмыспен әлгі кассир мен шофердің суға кетуі байланысты емес пе екен деп отырмын.
– Дәлелің  бар  ма?
– Марқұмның қалтасындағы бобыраған ақшалар, Сағадаттың картаға салған ақшалары қайдан шықты? Осылар сол «Өскенге» бөлінген ақшамен байланысты сияқты. Бүкіл аудан жұртшылығы үш-төрт айлап ақша көрмейді, ал олар ақшаға қалталарын толтырып алған. Қалай ойлайс­ың?
– Ие-е… Мен де солай ойлағанмын кезінде. Шындығында да күдік тудыратын нәрсе ғой. Бірақ сол кезде біздің маңдай­ымызға мұны ойлайтын тергеуші тап болды ма… Барлығы істі тездетіп өткізуге тырысты ғой… Көп уақыт өтіп кетті ғой, бірдеңе шығара алсақ жақсы болар  еді…
– Оның үстіне мына Сағадаттың ісінің қайта-қайта қысқарып кетіп жүргені де, бүгін ғана келгеніме қарамастан мені бақыл­ап отырғандары да осы бағытқа сілтемей ме? Мұның сыртында басқа адамдар  тұрған  сияқты…
– Солай боп тұр бала… Солай-солай, соқыр  Николай… Бала кезімізде осындай бір сөз болды ғой, мағынасына түсінбесек те айта беретінбіз, сөйтсем… тура біз сияқты қай бағытқа жүрерін білмеген тұста айтылған сияқты ма қалай өзі… Әлде паразиттердің өлмейтіндігіне күйген біреу айтты ма екен… Енді не істейміз?
– «Өскенде» жақын туыстар бар ма, сол кезде колхозда жұмыс істегендері керек.
– Бар ғой… Менің екі құдам сонда… Бір жақсы адамдар иманға ұйыған. Бірі – колхозда механизатор, екіншісі бухгалтер болып  істеді.
– Қазеке… Онда көп дабыра қылмай, адам баласына білдірмей сонда барып қайту керек. Құдаларға да мықтап тап­сыру керек, барып қайтқаныңды жан баласы­на айтпасын. Онда анықтайтын нәрсе мынау: Төрт-бес айлық жалақы қалай төленді екен. Ақшалай ма, әлде мал не техника бөлшектері, жем-шөп, азық-түлікпен бе екен?
– Сонда не болады?
– Оның жайы былай. Көп колхоздар мен мекемелер сол тұста бартер деген әдіске көшті ғой. Жалақыны мал, жем-шөп, техника бөлшектері арқылы өтеді емес пе. «Нұржол» колхозында теңге шыққанша солай төлепті, мана марқұмның әйелі айтып отыр. Егер «Өскенде» де солай төленсе, жеті миллион сом ақша қолды болғаны. Ол ақша қайда кетті, қылмысты кім ұйымдастырды, оған Сағадаттың, Ордабектің қатысы қандай – міне, осыларды анықтауымыз керек. Егер сол қылмысты Ордабек кездойсоқ көріп қалды деп есептесек, онда қылмыскерлер оның көзін жою үшін Сағадатты пайдаланған. Егер бұл нақтыланса, жалпы картина ашыла бастайды емес пе?
– Тіфу… Алла-ау мынау неғып біздің ойға келмеген, ә? Ақша қайдан шықты деп ойладық… «Өскенге» қатысты іздеп едік, тарату ведомосі заңды болып, үніміз өшті… Әй, маладес… Ореке! Міне, енді ғана мидағы тұман сейіліп, басымда істің нобайы айқындала бастады-ау… Әй, пәшестер-ай… Бұларың енді сол ғой… Онда мен жаңағы Нұрлан мініп жүрген «Москвичпен» тартып кетейін… Мына жақты байқаңдар… бүлдіріп алып жүр­меңдер. Жалпы, осы бағытыңды телефонмен 101-ге айтып қойғаның жөн шығар.­
– Бұл көкейге қонады Қазеке.

8. МАЗАСЫЗ ТҮН

101-шімен хабарласқан Орынбектің өз ойын мәлімдегені сол еді, ол бірден іліп әкетті: «Өзім де осының арты үлкенге соқпаса болар еді деп отыр­ғанмын. Ойың дұрыс. Қыдырбаев пен Ертаевқа айт: Абайлап  қимылдасын, көзге түспеңдер. Ананы ИВС-қа дүйсенбіде апару керек. Оған дейін бір жағына­ бұрыла алмайтындай етіп материал дайындай  беріңдер. Мен понедельникте 10:00-де басталатын Шымкенттегі республиканский совещаниеге қатысуым керек, воскресение күні түнде сендердің тұстарыңнан өтемін. Шамамен 1 мен 2 арасында. Мені постгаиға жетпей күтерсіңдер. Қалғанын сол жерде  айтарсың».
Ертаев «штабымыз» деп отырған сарайға Асқар Сейітов келді, оны Нұрлан ауыстырған екен.
– Күні бойы анаумен боламын деп тіпті шаршап кеттім, Ореке, әңгімесі де таусылмайды екен, ызыңдап миымды ашытты. Өзі бір араққа тоймайтын құдық қой… Біраз бөтелкені құлатты…
– Ештеңе етпес… Ісіміз нәтиже берсе болды да. Қазыбек келгенше көз іліндіріп алғаның дұрыс болар,­ мынаумен таң атқанша сөйлесу керек болатын сияқты­. Сондықтан сендердің шаршамағандарың  керек.
Бұл келгенде Сағадат қызыңқырап алған екен, арақтың буы қойсын ба, ана бір жылы Созақта өткен көкпар туралы майын тамыза әңгімелеп отыр екен. Бұл кіргеннен дауысы бәсеңдей бастады, көзінің астыме­н бір қарағаны болмаса Нұрланға көп назар аудара қоймайды, байқатпаған сияқты болып отырған­мен, мұны тінте қарайды, бейтаныс жігіттің келуі тегін емес екенін сезетін болса керек, мұның бар қимылын  бағып отыр.
Мана әңгіме кезінде көзінің алды сәл тершіп отырған болатын, ол әп-сәтте жоқ болыпты, суы кеткен­ күріш атызын еске салғандай, көгістене қалған.­ Оның  бейтаныс  жігіттен сескене бастағанын  сезсе  керек, Нұрлан манағы уәде бойынша іске кірісті.
– Мына жігіт осы үйдің иесі, менен үш жас үлкен, қысылмай әңгімеңді айта бер.
– Бұл жігітті бұрын Жаңақорғанда көрмеген сияқтым­ын. Қайдан келгенсің? Қай рудансың?
Сағадат лезде жиырыла қалыпты. Бұған күдікпен қарайды.
– Қоңыратпыз. Мұнда кәсіп іздеп келіп қалдық.
– Өй, өзің де бір… Жаңақорған толы Қоңырат емес пе, оның ішінде қайсысы боласың? Мен қалай білмеймін сені, бір шикілік жоқ па бұл жерде?
– А…? Біз Өзбекстаннан, Жиделі Байсыннан келдік. Қарашамыз. Ел тәуелсіздік алғасын Жетісайға  көшіп  келгенбіз. Енді жол осында түсті.
– Е-е-е… Әй… Сендер өлмейтін бәлесіңдер ғой… Жапырақ, гүл сатсаңдар да күн көресіңдер. Сорлаған­ бізді айтсайшы мал баққаннан басқаны білмейтін… Қарашамыз  дейсің бе, е-е-е… ағайынбыз ғой… Мен Нұрланмен  құрдаспын, нешауа, бәріміз қарайласпыз ғой. Ау, аналарыңнан құйып қойсаңдаршы, тамақ құрғап  қалды ғой…
–  Айтулы көкпаршы, көп әңгіме біледі, – деп естіге­сін тыңдағым келіп отырғаным ғой, әйтпесе, шаруа  көп…
– Шаруа өмірі бітпейді, бауырым! Бітірем деп жүргеніңде бір күні шиқ ете қаласың да ана дүниеден бір шығасың. Дұрысы – өмірде шайқап қалған. Ана жақта сені құдашаң күтіп отыр дейсің бе құшағын  жайып?!
Сағадат қайтадан манағы қалпына түсті. Тер шыққан сайын әңгіме айту қалпы да құбыла түскен. Саясаттан бастап көкпарға дейінгі талай әңгіме айтылд­ы. Бір кезде ол өзі туралы айта бастады.
– Ой, жігіттер! Сендер қайдан білейін деп едіңдер, менің обалыма қалған әкем болды ғой. Әйтпесе басымның істеуі деген сұмдық қой, сұмдық. Небір ойлар келеді, кейде осы шынымен өзім бе деп те қорқып­ кетем. «Тақымың мықты, тақымың мықты, өзім сияқты нағыз шабандоз боласың» – деп әкем құртпағанда менен президент шығуы да мүмкін еді. Әттең… сол сөзге малданып сегізден кейін оқымай қойдым ғой… Өтті – кетті енді… Бірақ, бастың істеуін­е өкпе жоқ… құдды кампютер ғой…
Ал мен аттың үстінде келе жатқанда бар ғой талай­ сұлу қыздарың ғана емес, небір кемпірлерің мен қатындарың да аузын ашып отыра қалатын…
Әңгімені Орынбек бұзды:
– Сәке, әлгілердің отыра қалатынын түсінбей қалдық  қой.
– Өй… Өзің де бір… Жігіт емесің бе… Соны біл­мей… Аттың үстіндегі мені көріп, қозып кеткесін отыра қалады да шыдай алмай…
Бұл кезде көрші бөлмеде дыбыс жазу жұмысы жүріп жатты. Есіктен арнайы жасалған тесік те видеок­амераға ыңғайланып қойылғанмен, видео­таспаға түсіру тек негізгі оқиғаға қатысты ғана жүреді деп келісілгендіктен әзірге диктофон ғана қосылып, бұған жауапты бөлім қызметкері бірнеше аудио­таспаны толтырып тастаған еді.
Сағадат қысыр әңгіменің талайын қайырып тастады, көкпар, шабандоздық, ат бабы жайына келгенде тіпті көсіліп кетеді, бірақ кісі өліміне қатысты жайтқа­ жолар емес. Енді не істеу керек? Уақыт болса­ өтіп барады, Орынбек күдіктіге байқатпай Нұрланға ымдады. Ол түсіне қойды.
– Сәке! Қызық әңгімелеріңнің бірі – Ордабекпен айқасыңыз емес пе, біз әлденеше есіттік қой, енді мына туысың да есітсін айта отырсаңшы.
Сағадат бір уақ үнсіз қалды, оқыс самай тұсы жыбырлап қоя берді, тіпті мынаның уақалағанына да қояр емес. Жоспарды бүлдіріп алмау үшін әңгімеге Орынбек араласты.
– Ол кім еді?
Сағадат бұған тағы да тесіле қарады:
– Бұл жақтағы Қарашалармен байланысың қалай, кімдерді танисың?
– Ешкімді танымаймын. Шиелілік Шаймерден деген жігіт бензин, солярка сатып біздер жаққа бараты­н, танысып, араласып кеттік, осында орналасуыма сол себеп, екеулеп бизнес жасамақпыз. Бірте-бірте бұл жақтағы туыстарды да табамыз ғой.
– Е…е-е… Сендер жақтағылар кәсіптің майын ішкендер ғой… Дұ-р-е-с…
Күдігі аздап сейілсе керек, ол тамағын бір қырнап­ алып әңгімеге кірісті. Әуелі кібіртіктеп бастағанмен, үстемелете тамақтан өтіп кеткен екі стақан арақ күдікті ойдың қамалын быт-шыт қылып, бүге-шігесіне дейін қалдырмай сонау жылғы оқиғаны баяндауға жетелеген болатын. Бір сағаттан астам уақыт алған бұл әңгіме толық видеотаспаға жазылды.
Біраздан соң Сағадат әр нәрсені бір айтып былдырлай бастады да, өтірігі-шынын бір Алла білсін, отырған жерінде қисая қалғуға кірісті. Бөлмеге Асқар­ кірді, бес сағат ұйқыдан біраз тынығып қалғаны байқал­ады. Нұрлан мен Орынбектің таза ауаға шыққа­ны сол еді, аулада тұрған «Москвичті» және бұларға беттеген Қазыбекті көрді.
«Штабтағы» әңгіме Орынбектің болжамын растаға­ндай болды.
– Ореке, сен болжағандай болды. Құдалармен сөйлестім, ешкімге тіс жармайтын болды. Шындығында да олар айлық жалақыны малмен, күрішпен, ұнмен, қосалқы бөлшектермен алыпты. Бухгалтер болып істеген құда біраз мағлұмат берді. Ведомостьке­ бұлар ай сайын әлгі ақша орнына бергенін алған тұста қол қойдырып алған екен. Ал соңғы айдың жалақы­сы үшін мал, ұн және т.с.с. кассир аудан орталы­ғына кетерден үш күн бұрын таратыла бастаған, ведомостьке бұрынғы ай сайын ақша беріліп жүрген дата қойыла салған сыңайлы. Мен құдаларыма ескерте, мұның барлығын диктофонға запись жасад­ым, керегі болуы мүмкін. Ана қыруар қаржы қолды болған сияқты. Кассир әлгі ақшаны банктен алған тұста бәлеге тап болып тұрған тәрізді. Мен шофер мен кассирді таныс адамдар әдейі араққа той­дыр­ып, ақшаны алып, өздерін машинаға отырғызып, дарияға ағызып жіберген шығар деген ойдамын.
– Неге таныс адамдар?
– Нұрлан-ау, таныс адамдар болмаса бұлар қарсыла­сар еді ғой, ол уақытта бұлардың денелеріне таңба­ түсер еді, оның үстіне кассирге бекітілген аңшы мылтығы да бар. Сараптама оның да артқы орындыққа сүйеулі қалпында жатқанын, қосауыздың оқпанында екі оқ болғанын, бірақ құлағы қайыры­лмағанын көрсетіп берді емес пе?
– Жігіттер, бұл ұйымдасқан және үлкен лауазымдағы адамдардың қатысы бар қылмыс сияқты.
– Неге олай дейсің?
– Себебі, Сағадаттың бірнеше рет заң құрығынан құтылып кетуі, аудан бойынша тек қана «Өскенге» ғана қыруар қаржы бөлінуі, оны банктің бөліп босатп­ай, келген кассир мен шоферға бірден бере салған­дары, кохоздың айлық жалақыны мал, ұн және т.с.с. беріп қойғандарын біле тұра жоғарыдағы­лардың көп сомадағы қаржы босатуы, біздің аңдуда болуымыз, міне, осының бәрі – менің әлгіндей топшы­лау жасауыма негіз болып отыр. Иә, жігіттер, үлкен бір іске тап болдық, сәтін берсін, қырсығынан сақтасын.
–  Ендігі бағыт қалай?
–  Екі-үш сағаттан соң Нұрлан екеуіміз трассадан 101-ді күтеміз. Манағы өзің айтқандай ғой, Қазеке. Ертең дабыра қылмай куә болған екі оқушы Серікхан­ мен Жолбарыс Мәтеновтерді, Тұрғанбайды, Кенжебаев пен Сыздықовты сөйлетіп, видеозапись жасау керек. Бұған қашатын жер қалдырмауымыз керек қой. Сосын, Қазеке, өзіңдегі барлық құжатты алып шығып, бірнеше дана ғып көшіріп қою керек сияқты­. Сағадаттың Ордабекті қалай жазым қылғаны түгел бейнетаспаға жазылды, бірақ талайды көрген сұм ғой, «Мас болып отырып, бөсіп кеткен шығармын» деп тайқып шығуы мүмкін. Міне, біз соған жол бер­меуі­міз керек. 101 оны дүйсенбіде ИВС-ке жабыңдар деді. Оған дейін барлық жұмысты тас қылып дайынд­ап қою керек.
– Иә, Алла, сәтін сала гөр та. Вот-вот, міне енді ғана жұмыс бола бастады. – Қазыбек орнынан шалт көтеріліп, аулаға беттеді. – Мен мынаның ертеңгі арағы мен тамағын ұйымдастырайын. 101-шімен жолыққасын осы штабта ақылдасып алармыз. Ал, кеттік.
Бұлар жақындаған кезде күре жол шетінде тұрған автокөлік шамын өшіріп-сөндіріп белгі берді. Күтіп тұрған 101 екен. «Көп күтіп қалмады ма екен?». Жігіттердің осы ойдан қысыла бастағанын сезді ме, Ахметов: «Біздің де келгеніміз жаңа. Кәні, іске көшейік», – деп оларды өз көлігіне шақырды. Бұлар жүргізушінің шығуын күтті, ондағылары іске қатысты құпияны сақтау еді. Полковник: «Тездетіңдер! Бұл сенімді жігіт», – деген соң барып, машинаға отырды, сөйтсе, машина тізгінін ұстаған ертеңгісін Орынбекті әкеп салған сержант екен. Ол болса мәз, жағдай  сұрап  жатыр.
– Ал, баянда! Көп созба, нақты ойыңды айт!
Орынбек іске қатысты барлық жайтты баяндап шықты, өздерінің атқарған жұмыстары да, енді жүзеге­ асырылмақ істер де қамтылды. Полковник біраз үнсіз қалды да, кесімді шешімін айтты.
– Жігіттер, жарадыңдар… Осы күдіктіге қатысты ой басымнан шықпай қойған: әуелі мойындайды, соңынан бас тартады… Неге? Бұл жердегі жұмбақ не екен дейтінмін. Ім… да… Топшылауларың дұрыс сияқты­. Олай болса, бұған талай дөкейдің қатысы бар болуы керек. Кезінде ГСК-ның жігіттеріне де тоқтау­ салынған боп тұр ғой. Егер ашық кіріссек, барлығымызға да қауіп төнуі мүмкін. Қазір ең құқықтық қорғал­маған сала – құқық қорғаушылар болып тұрған жоқ па… Қанша ақша?… Үш адамның өлімі?.. Вот сволочи… а? Біз былай істейік. Күдіктіні дүйсенбіде емес, ертең, то есть, бүгін түнге қарай ИВС-ке қамаңдар. Оған дейін анаған бақташының өлімі туралы­ ғана емес, ақша туралы да айта беру керек, барлық видеоларды көрсетіңдер. Түнімен ойлансын. Мүмкіндігінше дежурныйлар сенімді жігіттер бол­ғаны дұрыс. Қажет деп тапсаңдар оларға қызметтік міндеттерін түсіндіре қайталап, құпияны сақтау туралы­ ескерткендерің жайлы менің атыма баянат жазыңдар, оларға қол қойдырып алыңдар. Күдіктінің кісі өлтіргенін мойындатып, сотқа баратын қыл­саңдар болды. Бізге керегі сол. Бұл саған, сенің мықтылығыңа байланысты Асылбаев. Ананың крышалары да осымен құтылдық деп ойлар, ал бізге оның түрмеге қамалғаны дұрыс, ақшаға қатысты істі тергеу­ге ол жақта ешкім кедергі келтірмейді, әйтпесе­ қиын болатын тәрізді.
Осы кезде теріскейден еттен өтіп, сүйекке жете бір ызғырық есті, тағы да аспанды қақырата күн күркіреді.
Сәске түс болса да күн көзін ашар емес, сол түнерген қалпы, ауық-ауық не қар, не жаңбыр екені белгісіз бірдеңені бүркіп қояды.
Қазыбек ағайынды Серікхан мен Жолбарыс Мәтеновтермен және Кенжебаев, Сыздықовтармен кездесіп, бейнетаспаға жазыпты, ал Тұрғанбай Ақмешітке кетіпті, дүйсенбі күні келеді­ екен. Орынбек 101-мен болған әңгімені баяндап, жұмыс бағытын айтты да, Қазыбекке ризалығын білдіріп, Нұрлан екеуіне тынығып алуға  кеңес  берді.
– Ау, өзің ше?
– Мен бұған үйренгенмін ғой. Сырт көзге тергеушінің жұмысы кабинетте отырып атқа­ратын қызмет сияқты көрінеді, алайда біздің салад­ағы ең мехнатты қызмет осы ма деймін. Екі-үш күндеп ұйықтамай жүрген кездер де аз болған жоқ.   Осы «штабтарыңда-ақ» тынығып аларсыңдар. Мана бір қарағанымда Сағадат та, Асқар да ұйықтап жатқан еді. Тағы бақылап қайтайын.
Төргі бөлмеге енген Орынбек Сағадаттың оянғанын байқады. Ол басы салбыраған күйі біруақ отырды да, ымдап мұны өзіне шақырды. Көп ішкендіктен болса керек көзі қанталап кеткен­. Шамасы құпиялап бірдеңе айтпақ. Орынбек Сағадат отырған тұсқа өтіп бара жатқанда­ байқамаған адам болып Асқардың аяғын  қаға  өтті.
– Ба-ла, рө-рө-шкі мен бір жа-пырақ қағаз әкеп  берші.
Оның сыбырын бұл әзер есітті. «Ол неге керек болды екен? Не болса да көрейік, айтқандарын әкеліп берейін». Осы ойға бекіген Орынбек есікке беттеген тұста тура Асқар мен Сағадат­ екеуінің арасында тұра қалған еді, ол Асқардың көз қысқанынан оның оянғанын, бірақ өтірік ұйықтап жатқан болып, күдіктіні аңдып жатқанын білді. Бұл әкелген қағазға Сағадат телефон нөмірі мен адресті тездетіп жазды, бірақ екі көзі Асқарда, бір-екі рет тамағын кенеп еді, Асқар қозғала қоймады. Анау сонда да сыбырға көшті.
– Ба-ла! Мы-на а-дрес-ке, не телефонға менің осы үйде екенімді жеткізсең. Менттер ұстап отырғанын айт. Егер бәрі дұрыс болса, күйдірмеймін, астыңа ат мінгіземін, бизнесіңе де  көмек  берем.
Бұл түсінгенін аңғартып, басын изеп, шығып­ кетті де, Қазыбек пен Нұрланның жанына келіп, болған  жағдайды  айтты.
– Тіфу… Әй, мынау нағыз екен ғой… Пәшес­тің пәшесі екен ғой мына сұмырай. Осыдан кейін қалай тынығарсың? Адыра қалды ұйқы да, күлкі де. Жігіттер, мынадан байқамасақ болмай­ды, қашырып алып, масқара болармыз әлі. Одан да, дым білмеген болып бірге тамақтанып алайық, сосын видеоларды көрсетуге кірісейік. Ореке, сен ымдап ананың сәлемін жеткізгеніңді сездіріп қоярсың. Сол кезде мынау­ сәл де болса сенімдірек  болып, жайбарақат  отырары  анық. Сендер кіре  беріңдер, мен  насыбай  атып  алайын.
Барлығы бірге тамақтанды, Орынбек Сағадатқа ымдап, тапсырмасын орындағанын білдірді,  анау  бірден көңілденіп сала берді. Біраз уақыт билік тақырыбына барып қайтты. «Не деген дөрактар, а? Елді осылай басқара ма екен?  Дұп-дұрыс тұрған дүниені тас-талқан етті. Қала  біткенді  қиратып тастады, колхоз-совхоз тарады, жұмысқа  орналастырамыз  дейді, онысы­ бар ғой – жеген әңгіме, ненің жұмысы, қайдағы жұмыс? Билік халыққа қызмет етеді – дейді, о заман да, бұ заман халыққа қызмет еткен­ билік болған емес, болмайды да. Кеше аудан, облыс басқарып, елді сорғандарды бүгін әспеттеп жатырмыз көшеге, мектепке атын беріп, солар не еңбек істеді? Отырды сәбет үкіметінің  рақатын көріп, халықтың мойнына аяқтарын  салбыратып  жіберіп… Әне, елге еңбек етті  деп  Әуелбековті айту керек. Солай…».­ Бір-екі жүз грамнан соң ол тіпті шалқыды:­ «Осы жұрттың мілитсаны жек көретіні­не миым жетпейді. Ау, мілитса бол­маса халық  бір-бірін түтіп жемей ме? Онсыз да тонап­, ұрлап жатқан жоқ па бірін-бірі. Тіпті, әкім-сәкімдердің өзі солардың арқасында талтаң­дап жүрген жоқ па?!». Содан соң барып: «Бүкіл мілитсаның денсаулығы үшін!» – деп алып қойды. Орынбек мынаның сөзіне іштей таңғалуда. «Білмейтін адам мынаған алданып-ақ қалғандай екен. Сонда бізді бала көріп отыр  ма бұл. Мына  жігіт кез келген жерде сатып  кетуден тайынатын  емес  ғой».
Бұдан соң жеделдете іске кірісу керек болды, жауапты қызметкер бейнестаспаны телеви­зорға қосты, барлы­ғы­ның да назары соған  ауды.  Әуелі  Сағадаттың мойындауы көрсетілді. Орын­бек­ күдіктіні бағуда, ол болса бір қызарып, бір сұрланады. Бір сағаттан аса көрсетілген жазбаны көріп болған­ кезде Сағадат­ бетін басып отырып қалды. Түрі кісі шошыр­лық  болып  кеткен.
– Мастық қой… Мас болып, аузыма не келсе соны айтыппын. Мұны неге менен жасырын түсіргенсіңдер. Бұларың заңсыз…
– Неге заңсыз? Қазыбек, Асқар және мен қатысып отырмыз… Немене саған үш сотруд­ник­  аз болып отыр ма? Ешкім сені қина­ған­ жоқ, айтқан – өзің. Біз саған бейне­жазу жүргізіледі деп кеше ескерттік, ол да дикто­фонда жазулы тұр. Енді  неге  қыңырайып  отырсың?­
Нұрлан күдіктіге тіктеле сөйледі, ол Орын­бекк­е қарайды, шамасы, өзін құтқару­шыларды  сұрағаны  болуы  керек, бұл екі иығын көтеріп,  «білмеймін»  дегенді  ұқтырды.
– Енді  ғой… не ғой… Әлгі шешең… не болды екен?
– Бәрін қойып, бізге тіл тигізейін дедің бе?
– Жоқ, жо-жоқ, сендерге емес, есіме бірдеңе түсіп  кеткені ғой.
– Енді келесілерін көр.
Тағы да теледидар қосылды, әуелі ағайынды­ оқушылар Серікхан мен Жолбарыс Мәте­новтер­дің, сонан соң Кенжебаев пен Сыздықовтың бейнетаспаға жазылған куәліктері көрсетілді.
Сағадаттың ұнжырғасы түсіп кетті. Басы салбырап, жынынан айырылған бақсыдай болып­  отыр.
– Кешеден бері мені неғып баптап, бағып жатыр  десем, бәрін қымтап, түрмеге дайындап отыр  екенсіңдер  ғой… ә… кәззаптар…
– Ей, не сандалып отырсың? Барлығын өзің айтып отырған жоқсың ба? Енді неғып бізден көресің?
– А-а-й-й-й… Құрыдым ғой… құрттыңдар ғой… Құрымаған нем қалды енді… А-а-а-й-й-й…
– Жоқ! Біз емес сені құртқан… Сен өзіңді өзің құртып отырған адам емессің бе? Жазықсыз жанның қанын мойныңа жүктедің, сөйте тұрып бізді  кінәлайсың.
Әңгімеге Қазыбек араласты: «Әлі ақша туралы­ да айтуың керек қой». Сағадаттың көзі шарасынан шыға оған тесірейе қалған.
– Не қылған ақша?
– Оу… Тыңдап отырған жоқсың ба? Сен картаға уыстап ақша тігесің, Тұрғанбай болса марқұмның қалтасындағы бобыраған ақшаны алады. Оу… ел ақша түгіл оның көлеңкесін де көрмей отырған кезде бұл не қылған батпан құйрық? Ол байлық сендерге қайдан келген?
Сағадаттың беті тағы да көгістене бастап, самай тұсы жыбырлап қоя берді, қолымен уқалап әлек, бірақ сыр берген жүйке көнер емес, бір кезде барып қарлығыңды даусы шықты.
– Ешқандай ақшаны білмеймін. Оның қайдан алғанын сүйегі қурап қалған көкелеріңнен сұрарсыңдар.
– Ал, картаға салған ақша ше?
– Ақ адал ақшам – табан ет маңдай терім. Немене бізді тезек теріп жүр деп пе едіңдер?
– Жо-ға… Біздікі еске салып қойған ғой… Енді мынаны көрейік.
Теледидардан Ордабектің жесірі Шынар Ермағанбетқызының отбасы, дастарқан үсті, үрпиген балалары, әйелдің зарлы әңгімесі көрсетіле бастады. Әйелдің жылап, балалардың шулаған тұсына келгенде Сағадат бетін басып отырып қалды. Тісі шықыр-шықыр етеді, ауызы бір жағына қисайыңқырап: «Әл-г-і… шешең…. неғып жатыр екен… Ойбай-ай, ойбай… құрыдым-ау, құртты-ау мені, тап қана жеті әкеңнің аузын…» – деп жыламсырай бастады.
Қазыбек енді оған уақыт беру керектігін ескере­: «Ал, азамат Кәрішалов ойланыңыз, біз саған екі сағаттай уақыт береміз. Манадан бергі көргендеріңді ақыл елегінен өткіз. Өзің айт­қандай басың қатты істейтін жігітсің ғой, келеше­гіңді  ойла. Кедергі  жасамайық, қабырғаңмен кеңес. Бұдан кейін бәрі кеш болуы мүмкін, ол кезде өзіңе ренжімесең кімге ренжисің, тілеп алған тағдырың – зонада шірисің. Біз сені келес­і бөлмеде күтіп отырамыз. Саған жәрдемші – тек шындық. Осыны  ұмытпа. Ойлан.­..» – деді.
Екі сағаттан соң Сағадат қылмысын мойындап, хаттамаға қол қойды. Алда оның қалай құбылатынын кім білген, із кесушілер дайындық жұмыстарына кірісіп кетті. Түнгі 11-де күдікті ИВС-ке жеткізілді, кезекшілерге қатаң ескертіліп, барлығы  құжатталды.
Орынбек ертеңгі  жұмысының бағытын ойша шамалауға кіріскен. Ішінен Кәрішаловтың қамалғанын түнде жақтастары біліп қал­маса екен деп тіледі, таңертеңгіге тәуекел, сенімді жігіттер бар, олардың  дегенін  болғыза қоймаспыз  деп  бір  түйіп  қойды.
Бұлар манағы үйге беттеді. Кент қалың ұйқы құшағында. Көзге түртсе көргісіз қараңғы, тағы да шатыр-шатыр етіп найзағай ойнады.

9. БЕЙНЕТАСПАДАҒЫ ДӘЙЕК

Бұлар аудандық ішкі істер бөліміне келгенде сағат тілі таңғы 8-ді көрсетіп тұрғанына қарамастан жиналғандар қарасы аз емес екен, кезекші­ бөлім бастығы да, уақытша ұстау абақтысы бастығы да келіпті, шырттай киінген үш-төрт адам жүр, біреуінің кеудесінде аудандық мәслихат депутатының белгісі жылтырайды. Орынбек олардың ешқайсысын танымады, олардың да мұны тани қоймағаны анық. Кеше әр қызметкердің міндетін бөліп берген Орынбек іс бағытын бақылауда. Нұрлан мен Қазыбек уақытша ұстау абақтысына бағыт алды, Асқар­ жоғары қабаттағы бөлме дайын болғанын хабарласымен Сағадатты сонда апармақ. Кезекш­і бөлімнің бастығын ертіп кеткен Асқар­ екінші қабаттың шығыс жағындағы ең шеткі екі кабинеттің дайын екендігін, әкелуге тапсырыл­ған жазу машинкасы, қағаз және т.с.с. дайын болғанын, бейнежазу, дыбыс жазу құрылғы­ларының орнатылғанын бұған ыммен түсін­дірді. Бұл да басын изеп, жігіттерге хабар беру керектігін  білдірді.
Сағадатты кезекші қызметкер алып келе жатты, Қазыбек алдында, Нұрлан мен Асқар күдіктінің соңында. Осы кезде депутаттық белгісі бар кісі: «Бұл жігітті на каком основани ұстадыңдар?», – деп дауыс көтеруге кірісті. Қазыбек кілт тоқтай қалып, жауапты кезекшіден: «Мұнда бұл адамдар неғып жүр?», – деп сұрады. Әлгілердің де күткені осы болса керек: «Немене, бұл Қазақстан азаматтары кіруге болмайтын жер ме еді? Біздің құқығымызды таптама. Сендер бізге қызмет етулерің керек», – деп жамырай жөнелді. Өзі тар коридорда әлгі депутаттық белгісі бар адам Сағадатқа тез жақындап, бір пакетті ұстата салды да: «Қорықпа! Саған­ ештеңе істей алмайды. Ештеңе мойындама. Біз бармыз!» – дегенді айтып үлгірді. Мұндай жағдайдың болуы кешегі кеңестерінде ескеріліп, соған қатысты әрекет белгіленгенінің пайдасы тиді. Олардың арандатуына  уақыт жіберместен бұлар дайындалған кабинетке беттед­і. Сәл кідіріңкіреп барып екінші қабатқа көтерілер басқышқа беттеген Орынбек әлгі­лердің ызалы қауқылдарын құлағы шалды.
– Білмедің бе, начальник РОВД қайда екен?
– Қайда болатын еді, кеше тойда болған, басы ауырып жатқан шығар.
– Онда түске дейін жоқ десейші. Осындайда…
Ең шеткі кабинетке жігіттер Сағадатты апарды, одан бергі кабинет Орынбекке даярланған екен. Екі кабинеттің де есігі ашық, тергеуші мұны әдейі істеген еді. Сосын кезекші бөлім бастығын шақырып тапсырма берді:
– Бұл – өте жауапты іс! Кісі өлімі! Сондықтан әлгіндей адамдар, тіпті, қадағалаушы прокур­ордан басқа менің рұқсатымсыз күдіктіге бірде-бір адам жолықпауы керек. Ешқандай зат беруге болмайды, камерада жалғыз ұстау керек. Бұған тікелей жауап бересің. Бастықтар айтты, пәлен-түген дейтін болсаң – тек қызметтен кету ғана емес, үстіңнен іс қозғалуы да мүмкін. Міне, талап­ қойылған қағаз, екі дана. Қол қой, бірінші данасы  менде  болады.
– Құп  болады!
Ол кетісімен Қазыбекті шақырып, әлгі шу көтеріп жүрген кісі туралы, оның беріп жіберген пакеті туралы сұрады. Есікті жаба келген ол бір жымиып қойды.
– Ореке! Ол аудандағы үлкен кәсіпкерлердің бірі. Сағадат – көкпарда, ат жарысында осының атына мінетін шабандозы. Ал, пакетте екі бөтелке арақ, бір бөлке нан, пияз, колбаса бар екен. Біз оны бірден алып қойдық. Сағадаттың сүдіні кетіп қалыпты.
– Оларың дұрыс болған екен. Ал, енді оған менің тергеуші ретінде танысатын уақытым да жақындаған сияқты. Екі есік те ашық тұра берсін. Оқиға болған жерге бүгін бара алмайтын сияқтымыз.
– Неге?
– Бастық жоқ болып отыр ғой. Әлгілердің айтқа­ны рас болса – ол тек түстен кейін ғана болатын сияқты. Ал, бізге көлік түске дейін және кемі екі күнге қажет. Бүгін не болса да, бір шу  көтерілері  анық. Сақ  болайық.
Сағадатты ұстап отырған кабинетке келісімен  Қазыбек:
– Сәке, сіздің ісіңіз бойынша облыстық ішкі істер басқармасынан аса маңызды істер жөніндегі  аға  тергеуші  келді. Кешеден бері бізге айтып отырғаныңды енді осы жігітке айтасың­, – деді.
Күдікті бірден күреңітіп шыға келді. Бұлардың бәрін қанталаған көзімен бір шолып шықты.­
– Аса маңызды істер жөнінде-е-гі…? Маған жай тергеуші де жарайтын еді ғой.
Ол сыңар езулей күлді, онысы күлкіден гөрі жаны қысылған қорқаудың ырсия ырылдағаны сияқты әсер қалдырды.
—  Иә, солай істеңіз, – деді Нұрлан. – Еш­нәрсені бүгіп қалмаңыз, барлығын ашық айтқаны­ңыз  жөн.
– Ә… Мені әбден тып-типыл етуге кіріскен екенсіңдер ғой. Енді облыстық милиция қалып еді… еще важняк… Облыстарыңа бармаймын… мен ештеңе білмеймін, ештеңеге қол қоймаймын. Істеп алыңдар маған…
– Сәке! Әуелі өзіңді сол важнякпен таныстырайық.
– Көрейік. Апарыңдар.
– Е… оның апаратыны жоқ. Міне, облыстық ішкі істер басқармасынан келген аса маңызды істер жөніндегі аға тергеуші капитан Орынбек Асылбаев  деген  жігіт.
Нұрлан Орынбекті қолымен нұсқады.
Күдіктіге бұл жойқын соққы болды, Орынбекке­ қараған көзі соңғы үмітінен айырылып­, шерменде болған, мүсәпір жанды елестетеді, аузы ашылып, үнсіз қалған. Жаңағы адуын­дықтың ізі де жоқ. Самайы мен көзінің алды жыбыр­-жыбыр етіп тарта бастады, сірә, жүйкесі тағы да сыр бере бастады-ау. Орынбек санасында қандай әрекет етуді анықтауға қатысты­ майдан­ басталып кетті. Бөлмеде тым-тырыс үнсіздік орнады, Асқар мен Нұрлан бұл да Орынбектің әдісі болар деп ойласа керек, тіл қатпастан Сағадатқа тесіле қарайды, ал Орынбек­  мынаған қай тұстан кірісерін ойлануда. Бұл Сағадатты онан сайын абыржыта бастады.­
Орынбектің ойына Қарағанды жоғары милиция­ мектебіндегі ұстазы Талғат Сәрсен­баевтың: «Естеріңде сақтаңдар! Қанша қаны­пезер болса да, қылмыскер де адам. Адам болғасын­ онда жүрек бар, ал жүрек болғасын титімд­ей болса да шырақ болады. Егер сол шырақт­ы тауып жаға білсең – ол сенікі. Ал, қылмысты мойындатамын деп тергеушінің қолы тиер болса, онда сол тергеушінің негізгі органы – басының  дұрыс  жұмыс істемейтін­дігі» деген сөзі түсті. Енді не істеу керек? Не болға­нда  да  бүлдіріп  алмаған жөн.
Сезікті болса жынынан айырылған бақсыдай тым-тырыс, шып-шып терлеп отыр. Осы кезде түнде келісіп алғандарындай Қазыбек енді.
– Ореке, Тұрғанбай келді. Не істейміз?
– Тұрғанбайды бүгінше қайтара бер. Ертең 11-де беттестіруге алып келерсіңдер. Негізі ол бір дұрыс азамат ғой…
– А-а-а-й-й-й… Сағадат екі қолымен басын қыса ыңырсыды.
– Сәке, не болды?
Бұл ананың тығырыққа тірелгенін түсінді.
– А-а-й-й-й… Құрыдым ғой… құртты ғой әлгі шешеңді… Құрымаған нем қалды енді… А-а-а-й-й-й…
– Сәке, мазаңыз болмай кетті ме? Шамасы ұйқысыз өткен түндер әсер еткен ғой.
– І-і-ң… ә-ә…
– Сәке, онда былай істелік. Сіз түске дейін демалып алыңыз. Онсыз да белгілі жайт қой. Мас едім деп қаша алмайсыз, кеше өзіңіз видеон­ы  көрдіңіз. Барлығын өзіңіз сап-сау отырып­  баяндадыңыз. Ешқандай  қысым  болған­  жоқ. Сіздің маған айтқан тапсырмаңыз видеоға да, диктофонға да жазылып алынды, жазып  берген адресіңіз менің қолымда. Сараптамаға  жіберсем – жазу сіздікі екенін дәлелдеп береді. Оны міндетті түрде жасаймыз. Мұның аржағында групповой деген де көрініп тұрған сияқты.
– А-а-й-й-й… Құрыдым ғой…
Бұл жолы ол ұзақ сарнап отырып алған жоқ. Орынбектің айтқаны ой салған сияқты және топ болып жауапқа тартылғаннан гөрі дара кеткен­нің жеңілдеу болатынын да білетін тәрізді.­ Біраздан соң келіскенін білдіріп басын изеді. Орынбек кезекшіні шақырып, күдіктіні алып кетуді тапсырды. Ол біресе кезекшінің арғы жағында тұрған Қазыбек пен Асқарға, біресе Орынбекке қарап, басын шайқады.
– А-а-й-й-й… Біттім… біттім…
Жедел уәкілдер Орынбек отырған бөлмеге жиналды. Қазыбек тағы да шалттығына басты.
– Ореке, неге төпей бермедіңіз? Жақындап қалып еді ғой…
– Жігіттер, «Үй өзімдікі деме, үй артында кісі бар» деген. Сақтық керек. Мынаның әлгі жүрген крышалары да жауап алынбағанын білсін. Сосын «Неге бұлай істеді?» – деп бастары қатсын. Олар егер мынаумен сыбайлас болса­, өзіміз жобалаған ана іске қатысты болса өз бастарынан қорқады, жоғары жаққа қарай шығуы мүмкін. Осыны күту үшін және Саға­даттың әлгілерден күдер үзіп, толық мойындауы үшін осылай істедім.
– ИВС кезекшілері мықты болсын деңіз енді.
– Асқар, одан саспа.
Қазыбек рақаттана күліп, қалтасын сипалады, шамасы насыбай атқысы келсе керек.
– Айтсаңызшы енді.
—  Мана мына кезекшілерді көргесін бір ой келген. Біздің ішкі кухнямыз ғой, бұл жігіт­тердің арасы дұрыс емес, жауапты кезекшіні де құрта алмай жүргендер бар. Соларға сыбыр­ладым, ұстасаңдар момент келіп тұр – деп. Соны айтуым мұң екен, аналар жанып кетті, көздері жайнап, сол төңіректе жүрген болып­, кезек­шілерді  аңдып отыр. Енді күзет двойной болды,­ Ореке, Сағадатқа тышқан жорғала­п бара алмайды­. Оның  үстіне біз кіріп-шығып жүріп бақылап­ отырамыз  ғой.
– Мынауың тіпті керемет болған екен, Қазеке.­
– Ие, істің сәтін берсін. Мен мана «штабтан» шығарда үйге телефондап қазанға тамақ салдыры­п қойғанмын, пісуге таяп қалған болар. Мыналар есін жиямын дегенше тамақтанып алалық.
– Ол да  дұрыс, Қазеке. Бірақ  біздің осы жерде­ екенімізді  олар  үнемі сезіп  отыратындай етуіміз керек. Сондықтан мен әуелі Орекеңді­ Сіздің үйге апарып салайын, тамақтың қай кезде дайын­ болатынын біле келейін, ол кезде мұнда Асқар екеуіңіз боласыздар, сосын­ сіз қайтыңыз­, мұнда Асқар екеуіміз боламыз­. Біз кіріп-шығып, төрт-бес минут далада­ темекі тартып тұрып, оларға осы жерден тапжылмайтынымызға сендірейік. Сосын Асқар­ барар, сол кезде сіз бері келерсіз. Міне, содан соң мен барамын. Осылай кезектеспесек болмайды. Нағыз критическ­ий сәт келіп тұр ғой…
– Келістік.
Шындығында да бұл кезде Ақмешіттегі лауазым­ды адамдардың бірі Жаңақорғанға көз тігіп отырған еді. Екі арадағы телефон желісіндегі әңгімені естіген адам болса мұның сұмдық сойқанға қатысы барлығын бірден сезер еді, бірақ ондай мүмкіндікті бізге кім беріпті.
– Аптықпа, асықпай жөндеп айт. Қашан қамапты?
– РОВД-ға ертеңгісін әкеліпті. Қашан ұстағаны белгісіз. Бірақ ана ұрқыны құрғырдың өңі қашып кеткен. Бүлдірмесе болар еді деп қорыққасын сізге телефон соғып отырғаным ғой.
– Алдын ала байбалам салма! Ол бәрін жайып­ салса, прокурордан сені қамау туралы санкция сұрар еді ғой.
– Құдай сақтасын! Көке, адамның иманын ұшырып…
– Ышқынбай тұра тұр. Осы жақтан бір тергеуші барды деп еді ғой. Ол да сонда жүр ме?
– Жоқ. Оны көрген жоқпыз. Бір-екі күн демаламын деп ауылы жаққа кетті деп естігенбіз.
– Дұрыс екен… Так… Онсыз бұлар ештеңе істей алмайды. Бұрынғыша жасаймыз. РОВД жаққа барушы болмаңдар, көзге түсесіңдер.
Телефон байланысының соңын күтіп тұрғандай аспанды қақырата тағы да найзағай ойнады. Кім білген, бәлкім, бұл жаратушымның пенделер тойымсыздығы мен жауыздығына деген­ ашу-ызасы ма екен, әйтеуір, жерді тітірете,­ бұлт қабаттарын тілгілей сатыр-сұтыр, жарқ-жұрқ  етті.

Жалғасы бар…